Jak liderzy mogą poradzić sobie z kryzysem psychicznym?

Dlaczego przygotowaliśmy materiał dotyczący roli liderów w dobie kryzysu?

Jest to związane z szeregiem różnych wydarzeń, które mają obecnie miejsce w Polsce i na świecie. Inflacja, widmo kryzysu to dodatkowe obciążenia dla osób w rolach liderskich. Osobiste trudności, czasem konieczność częstszego zarządzania kryzysowego, restrukturyzacja, a dodatkowo nakładające się na to wszystko oczekiwania osób zatrudnionych, ich niepokój. Takie sytuacje mogą wpłynąć na dodatkowe poczucie niepewności, dystresu, który może stać się źródłem kryzysu psychicznego.

Co to jest kryzys psychiczny?

To jest reakcja zdrowej osoby na okoliczności, które w danym momencie mogą ją przerastać. Jest to bardzo naturalne zjawisko związane z różnymi sytuacjami, które mają miejsce w życiu danej osoby. Wyróżniamy 2 rodzaje takich czynników. Pierwsze z nich to czynniki nagłe. Punktowe wydarzenia, które powodują, że „wchodzimy” w kryzys. Takimi sytuacjami są np. utrata bliskiej osoby, utrata pracy (zwłaszcza w sposób niespodziewany), informacja o chorobie. Kryzys może być też spowodowany przez czynniki, które się powtarzają, są długotrwałe. Klasycznym przykładem jest mobbing, toksyczne środowisko pracy, które może na kogoś oddziaływać kilka miesięcy, a nawet kilka lat. I kiedy pozornie wydawałoby się, że dane osoby funkcjonują dobrze, to jednak z każdym tygodniem ich zasoby wyczerpują się. W rezultacie mogą u nich wystąpić wyraźne objawy kryzysu psychicznego.

Rola lidera a poczucie kryzysu psychicznego

Warto pamiętać o tym, że osoba w roli lidera jest nadal przede wszystkim człowiekiem. Strefa biznesowa i prywatna się przeplatają. Lider ma do czynienia z zespołem, biznesem, za który wziął odpowiedzialność, ale również ma własne życie (rodzina, zobowiązania itd.). Kiedy obie te sfery są wymagające, ta odpowiedzialność może zacząć być przytłaczająca. To często prowadzi do poczucia osamotnienia. Lider/liderka może mieć poczucie braku zrozumienia ze strony otoczenia, szczególnie w pracy. To są te dodatkowe obciążenia roli liderskiej, które powodują, że kryzys psychiczny czasem zagraża tym osobom bardziej.

Jak zapobiegać kryzysowi psychicznemu?

Nie zawsze mamy wpływ na to, co się wydarzy w naszym życiu. Ale zawsze możemy mieć wpływ na to, jak się zachowamy w danej sytuacji. Zależy od tego nasz poziom komfortu i to, co się wydarzy później. Warto się „zatrzymać” i spojrzeć z dystansem na naszą sytuację prywatną, zawodową, na projekty który realizujemy. Dzięki temu, zyskamy odpowiednią wiedzę o stanie swojego zdrowia zanim zaczniemy działać i podejmować decyzje.

Jak odzyskać kontrolę nad stresem? Możemy to zrobić samodzielnie albo z pomocą specjalisty. Korzystając z odpowiednich technik, jesteśmy w stanie świadomie spojrzeć i zastanowić się nad tym: co robimy, co się z nami dzieje, jak wygląda proces podejmowania decyzji. Często działamy automatycznie, nie zdając sobie sprawy, jak określona sytuacja na nas oddziałuje. Ale kiedy tylko udaje nam się zatrzymać ten automatyczny tryb, odzyskujemy świadomość własnych uczuć.

Rodzaje stresu

Stres dzielimy na eustres – stres, który mobilizuje do działania, dostarcza energii, sił, oraz na dystres – stres, który nas za bardzo obciąża (inaczej możemy go określić jako tzw. stres nadmierny). Nie chodzi o to, żeby unikać stresu – bo to jest niemożliwe. Ale powinniśmy uważać, aby tego dystresu nie było za dużo. Warto przyglądać się sobie i analizować, co się z nami dzieje, żeby „złapać” moment, w którym tego dystresu będzie za dużo.

Analiza emocji w momencie kryzysu psychicznego

Odczuwanie emocji nie jest niczym złym. Tak samo jak powiedzenie, że dana sytuacja jest dla nas obciążająca, a może nawet nas przerasta. To też normalne, że nie umiemy od razu zdecydować, co z tym zrobić. Przyznanie przed samym sobą, że coś jest nie ok, coś jest trudne – jest jak najbardziej właściwe i powinniśmy sobie na to pozwolić. Mogą stresować nas najróżniejsze rzeczy. Często stresujemy się w związku z tym, że np. robimy coś po raz pierwszy. Mamy prawo doświadczać trudności. Zaakceptowanie faktu, że coś jest dla nas trudne, to konieczny krok, który umożliwia nam świadome decyzje i działania.

Metody radzenia sobie ze stresem

• Zbieranie danych i analiza
• Tworzenie różnorodnych scenariuszy (pesymistyczny, neutralny, optymistyczny)
• Dbanie o to by decyzje, które podejmujemy, były świadome
• Zarządzanie ryzykiem – na podstawie analizy informacji i scenariuszy można uświadomić sobie, jakie są ryzyka w danej sytuacji. Jak podejdziemy do tego ryzyka? Czasami nie zdajemy sobie sprawy z tego, co nam grozi albo co może pójść nie po naszej myśli – wtedy nie jesteśmy w stanie podjąć kroków zaradczych.

Minimalizowanie dystresu

Warto jest zadbać o nasze zasoby psychologiczne, które w obliczu trudnych sytuacji są „przysypywane” przez dystres. Analizowanie sytuacji, określenie naszych emocji i tego, jak się czujemy zabiera dużo energii – dlatego tym bardziej ważne jest to, aby wprowadzić w życie pewne czynności, które zadbają o nasz dobrostan i zminimalizują poziom dystresu.

Co możemy zrobić, żeby zadbać o nasze zasoby?

• wypoczynek, relaks, chwila „nudzenia się”,
• ruch fizyczny, nawet krótki spacer po parku,
• odpowiednia ilość wody, minimum 2 litry dziennie,
• dbanie o sen, minimum 7 godzin,
• zajęcia, które “ładują baterię” – czytanie książki, wyjście do kina, spotkania ze znajomymi, taniec itp.,
• wsparcie otoczenia, możliwość opowiedzenia drugiej osobie o naszych przeżyciach
• konsultacje kryzysowe / terapia.

Zdrowie na liście „to do”

Zdrowie dla osoby pełniącej funkcje liderskie powinno być zawsze na poziomie: ważne, ale nie pilne. Skoro w biznesie nadajemy projektom różne priorytety, posługując się etykietami jak: ważne, pilne, mało ważne itd., możemy też podejść tak do naszego zdrowia. Kiedy zdrowie ma dla nas priorytet „ważne”, wówczas pamiętamy, że musimy poświęcić czas i swoje zasoby, aby o nie zadbać. W momencie kryzysowym zdrowie stanie się nie tylko “ważne” ale też “pilne”. To oznacza, że musimy działać natychmiast. Można uniknąć takiej sytuacji, dbając o siebie na co dzień. Warto pamiętać, że nasze zdrowie jest też elementem, którym zarządzamy.

Minimalizowanie dystresu

Działania pobudzające. Co możemy dla siebie zrobić, oprócz dbania o zasoby?

• techniki przywracające do “tu i teraz” np. medytacja, mindfulness, praca z ciałem,
• świadome angażowanie płatów przedczołowych – techniki takie jak mentalizacja, racjonalizacja
• zatrzymanie się i poddanie czegoś głębszej refleksji, różnego rodzaju świadome decyzje i komunikacja
• w momencie, kiedy mamy poczucie “braku rozwiązań/pułapki” – zorganizowanie burzy mózgów, facylitacji
• coaching, mentoring

Stres lidera w związku z inflacją

Presja płacowa ze strony pracowników jest NATURALNA i ZROZUMIAŁA. Wiele firm znajduje się obecnie w trudnej sytuacji, w której być może nie mają środków na podwyżki albo nawet planują redukcję etatów, ograniczenie przychodów itd. Jednak pracownik nie musi tego rozumieć. Pracownik, widząc obecną sytuację na świecie, chce zadbać o swoje finanse. Dlatego bardzo ważne jest, aby miał on przestrzeń do mówienia o swoich potrzebach. Rolą lidera jest zrozumieć jego motywację oraz wyjaśnić sytuację w firmie.

Jak jednak poradzić sobie z naciskami dotyczącymi podwyżek pracowniczych w dobie ograniczonego budżetu firmowego? Warto zadbać o umiejętność prowadzenia trudnych rozmów. Poniżej przykład schematu, który ułatwi rozmawianie na ciężkie tematy.

• zrozumienie POTRZEB
• klarowne, asertywne i empatyczne komunikowanie decyzji
• przyzwolenie na EMOCJE – własne i rozmówcy
• wyznaczanie i pilnowanie granic

Kiedy wiadomo, że warto sięgnąć po pomoc specjalisty?

Nasze wewnętrzne zasoby nie zawsze wystarczą na to, by samodzielnie poradzić sobie z kryzysem. Wsparcie bliskich osób również ma swoje granice, szczególnie jeśli oni sami doświadczają podobnych trudności w tym samym czasie. Co robić, gdy czujemy, że sytuacja nas przerasta?

Specjalistyczna pomoc psychologiczna to nie tylko terapia czy wizyta u psychiatry. W wielu wypadkach wystarczy np. konsultacja kryzysowa (z coachem, terapeutą lub interwentą kryzysowym).

Czasami już jedna rozmowa może dać szerszy ogląd i zmienić naszą perspektywę, dzięki czemu poczujemy się lepiej. Każdy terapeuta lub coach, do którego udamy się po pomoc, ma obowiązek zaproponować rozwiązanie odpowiednie dla naszych indywidualnych potrzeb: czy są to badania lekarskie (ważne w sytuacji, gdy odczuwamy objawy psychosomatyczne: bóle, bezsenność, zaburzenia łaknienia) czy skierowanie do konkretnego specjalisty. Więcej informacji na ten temat znajdziesz w naszym artykule: “Czego się spodziewać, kiedy sięgasz po wsparcie psychologiczne”.